Het waterbeleid van het Waalse Gewest

Enkele bedenkingen bij het document getiteld «Overzicht van het Waalse leefmilieu 2003»

Opmerking: De ontoereikende wetgeveng van het Waalse Gewest is niet meer dan een typisch voorbeeld van wat er zich afspeelt in alle Europese landen, en zelfs overal ter wereld. Voor een werkelijk duurzaam waterbeleid zou men de hele wetgeving grondig moeten herwerken, met aanpassing van de grote basisopties. Goedschiks of kwaadschiks, deze site behandelt voorstellen voor verandering waarop we verder nog terugkomen, maar hoe langer men nog wacht met het veranderen van de wet, hoe pijnlijker en duurder de overgang naar een duurzaam beleid zal worden. Op dit eigenste ogenblik gaat de wetgeving nog steeds verder de verkeerde kant uit.

Wij beperken onze analyse van het «Overzicht van het Waalse leefmilieu 2003» (Tableau de bord de l’environnement wallon 2003) uitgegeven door de DGRNE (Directoraat-generaal Natuurlijke Hulpbronnen en Milieu) in het hoofdstuk «Water».

Al vanaf de inleiding (page 37), somt het document de grote lijnen van het regionale beleid op :

• De herstructurering van de sector van de waterproductie en -distributie om de prijs van water te uniformiseren en zo een sociaal waterfonds van middelen te voorzien;
  
• De bescherming van de waterwinnng door het hele Waalse grondgebied aan te duiden als kwetsbaar gebied;
  
• De vermeerdering van het aantal collectieve zowel als individuele zuiveringen;
  
• Herziening van het rioleringsprogramma bij de plaatsing van zuiveringsstations;

Het is de moeite waard om deze actiepunten elk apart te becommentariëren.

«De herstructurering van de sector van de waterproductie en -distributie om de prijs van water te uniformiseren en zo een sociaal waterfonds van middelen te voorzien.»

De «herstructurering» gaat in de richting van centralisatie. Dat is de basiskeuze. Het is de wens van de huidige politieke verantwoordelijken dat de verspreiding van drinkwater een monopolie moet zijn van enkele grote bedrijven, met alle perverse gevolgen vandien op sociaal vlak zowel als op het vlak van leefmilieu. Door het instandhouden van dit monopolie verhindert men feitelijk elke vorm van gediversifieerd beleid van waterhulpbronnen. Na het raadplegen van de pagina’s Het watervoorzieningsbeleid van deze site, begrijpt men de diepere betekenis van voorgaande zin. Gezien het belang van neerslag, die de primaire bron vormt van alle zachte natuurlijke water, kan er van duurzaam waterbeheer geen sprake zijn indien men het integrale gebruik van regenwater niet in het beleid mee opneemt.

Omdat men ervoor gekozen heeft om de zuivering te financieren met een belasting op het waterverbruik, kan men het gebruik van regenwater niet meer aanmoedigen zonder de fiscale inkomsten in gevaar te brengen [1]. Anderzijds komt een belasting op regenwateropvang neer op het beboeten van een praktijk die vervuiling aan de bron bestrijdt en die onze waterreserves helpt vrijwaren. Deze interne tegenstelling is het resultaat van een verkeerde basiskeuze bij het opstellen van wetten, met name : het gebruik van water belasten in plaats van de vervuiler ervan.

De prijsverhoging voor water is het resultaat van een wetgeving onaangepast aan de werkelijke milieusituatie. Vanaf het moment dat men de vervuiler belast in plaats van het water, is deze laatste niet langer koopwaar die de hebzucht van een economische sector opwekt, die maar wat graag zijn greep en zijn monopolie op deze rijkdom wil behouden. Van zodra water geen koopwaar meer is, heeft het Sociaal Waterfonds ook geen reden van bestaan meer. De decentralisatie van de distributie (of de vermindering van de administratiekosten die nu de pan uit rijzen door de fusie van kleine maatschappijen) en belastingvrijstelling zouden de prijs van water in die mate verlagen dat sociale maatregelen niet meer nodig zijn.

Een uniforme waterprijs is onzin vanuit technisch, economisch en ecologisch standpunt. De kostprijs van water hangt immers samen met een aantal factoren die inherent zijn aan de geologische kenmerken van elke vindplaats, alsook met de gebruikte technieken. Vanuit ecologisch standpunt moet de prijs de overvloed of de schaarste aan reserves reflecteren. Dezelfde tarieven gebruiken in Doornik, Verviers en Spa komt neer op het negeren van milieuproblemen die ontstaan door de overexploitatie van sommige vindplaatsen. In gebieden waar water eerder schaars is, moet men een tarifering toepassen die ontradend werkt op verspilling. Daar waar water echter overvloedig aanwezig is, heeft het geen zin om de bevolking voor zijn watergebruik te beboeten met een veel te hoge prijs.

«De bescherming van de waterwinnng door het hele Waalse grondgebied aan te duiden als kwetsbaar gebied»

In de praktijk heeft deze intentieverklaring helemaal geen effect op de bescherming van het water. De maatregelen die momenteel worden aanbevolen in kwetsbare zones zijn belachelijk en ondoeltreffend. Maar blijkbaar sussen ze het geweten van sommigen…

Indien men werkelijk maatregelen wil nemen ter bescherming van onze waterreserves, dan zijn er hier enkele; simpel, goedkoop en doeltreffend :

• Het voeren van een voluntaristisch beleid dat de totale reconversie inhoudt van de Waalse landbouw naar agrobiologie. In Europa is de vraag naar biologische landbouwproducten groter dan het aanbod. Bij een overschakeling naar biologische landbouw zou niet alleen het milieu, maar zouden ook de Waalse landbouwers wel varen.
  
• Collectieve waterzuiveringszones enkel nog gebruiken voor stedelijke centra met veel verticale bewoning. Zelfs stedelijke randgebieden met eengezinswoningen zouden gebruik moeten maken van individuele waterzuivering. Verder ook het plannen van de ontmanteling van zuiveringsstations in zones met eengezinswoningen.
  
• In rurale en randstedelijke zones, verbod om afvalwater in riolen te lozen. Gelijklopend daarmee kan collectieve waterzuivering vervangen worden door de gedecentraliseerde technieken, zoals beschreven op deze pagina’s.
  
• Het lozen van gezuiverd water in waterlopen enkel toelaten daar waar het anders technisch onmogelijk is om het naar natte zones te leiden of om het te laten infiltreren in de bodem.
  
• Naar het voorbeeld van wat er gebeurt in talrijke Noorse steden, een planning opmaken om het gebruik van spoeltoiletten te verbieden. Op gemeentelijk vlak de selectieve ophaling organiseren van het effluent van composttoiletten, alsook de compostering ervan in combinatie met groenafval en organische keukenresten. Deze weg voor de geïntegreerde behandeling van stedelijk afval zou meteen ook een deel van het industriële afval kunnen verwerken.
  
• In zones waar men het gebruik van spoeltoiletten nog tolereert, moet het principe van «de vervuiler betaalt» toegepast worden, en dat tegen de werkelijke prijs van de vervuiling.
  
• Geen bouwvergunningen meer afleveren in overstromingsgebieden.
  
• Het plaatsen van een regenwaterput verplicht maken bij de constructie van een woning, zelfs al is het in de stad, en ook bij een verandering van eigenaar [2]. De capaciteit van de put moet in verhouding staan met de oppervlakte die ondoordringbaar is gemaakt.
  
• In beschermde opvangzones, formeel het gebruik verbieden van spoeltoiletten en de volledige selectieve zuivering van grijs water opleggen (Lees in dit verband de pagina’s gewijd aan de zuivering van grijs water.)

Vanzelfsprekend kunnen deze maatregelen maar geleidelijk aan worden ingevoerd, maar ze moeten in de beleidsplanning op lange termijn ingevoerd worden. Aan de hand van deze maatregelen zou men de belasting op water volledig kunnen afschaffen en de werkingskosten van zuiveringsinstallaties sterk kunnen terugdringen.

Deze maatregelen zouden op korte tijd de zalm doen terugkeren in het merendeel van de Waalse rivieren, zonder astronomische sommen te besteden aan collectieve zuiveringsinstallaties. Het Waalse zuiveringsprogramma zal de beschermingsgraad die bereikt wordt met bovenstaande maatregelen zelfs nooit kunnen benaderen.

«De vermeerdering van het aantal collectieve zowel als individuele zuiveringen»

In het belang van het leefmilieu is het net dat wat we ten allen prijze moeten vermijden. Met de aërobe technieken die men tegenwoordig aanbeveelt, maakt men enkel de organische stikstof vrij die zich in het afvalwater bevindt, waardoor die omgezet wordt in nitraatvervuiling. De verspilling is dubbel, want de klassieke zuivering vernietigt een kostbare grondstof en zet ze om in vervuiling. De onder voorwendsel van zuivering vernietigde organische stof is onmisbaar voor het evenwichtig functioneren van de ecosystemen die onze voeding voortbrengen en onze leefomgeving vorm geven.

«Herziening van het rioleringsprogramma bij de plaatsing van zuiveringsstations»

Het moet gezegd dat het Waalse Gewest in 2000 de oppervlakte aan collectieve zuiveringszones heeft verminderd. Spijtig genoeg is dat niet gebeurd vanuit een bekommernis om het leefmilieu, maar enkel vanuit budgetaire overwegingen. De werkelijkheid is dat hoe meer men zuivert, hoe meer men het milieu vernietigt (Lees in dit verband de pagina’s gewijd aan zuivering en milieu (Ecosan)). Collectieve zuivering zou uitsluitend gereserveerd moeten worden voor stedelijke centra met verticale bewoning. Die zuiveringsstations zijn heuse nitraatbedrijven, vooral in het zuiveringsslib.

Om het netelige probleem van nitraat in water op te lossen, dringen drie preventiemaatregelen zich op:

• De niet-grondgebonden veeteelt omvormen naar een veeteelt met strosysteem gevolgd door compostering [3].
  
• Zoveel mogelijk het gebruik van het spoeltoilet beperken [4].
  
• De gangbare landbouw omvormen tot biologische landbouw.

Het is niet overdreven te stellen dat deze drie maatregelen in grote mate het probleem van de nitraten en nog een heel reeks andere problemen opruimen.

«De geïntegreerde strijd tegen overstromingen.»

Jammer genoeg worden in deze geïntegreerde strijd meerdere belangrijke elementen niet in overweging genomen. Het aanleggen van dijken en opvangbekkens, het beplanten van grond zijn maatregelen die het probleem helpen genezen maar niet voorkomen.

Bij het opstellen van een preventiebeleid voor overstromingen heeft men een reeks elementen vergeten op te nemen die het probleem helpen voorkomen.

• Daar hoort onder meer de veralgemening van het gebruik van regenwater bij. Duizenden regenwaterputten in een stad houden heel wat meer water vast dan een opvangbekken. Dit water wordt slechts stapsgewijze weer vrijgegeven via het huishoudelijke gebruik ervan.
  
• Riolering en collectieve zuivering voeren alle water direct af naar rivieren. Deze wateraanvoer, verre van verwaarloosbaar, voegt zich bij het debiet van een aanzwellende rivier. De logische bestemming van gezuiverd water is de bodem. Dit is zelfs onmisbaar voor de aanvulling van de grondwatertafel [5].
  
• De gescheiden riolering, de «kers op de taart» voor de experten in sanitaire techniek, draagt evengoed bij aan de onevenwichtige waterbalans van waterlopen. Rioleringen die rechtstreeks uitmonden (zelfs al passeren ze eerst een zuiveringsstation) in waterlopen hebben geen plaats binnen een duurzaam waterbeleid. (Lees in dit verband de pagina’s gewijd aan het Het falen van de huidige gezondheidstechniek).
  
• De massale vernietiging van de humus in de bodem door de chemische landbouw levert een substantiële bijdrage aan de toename van overstromingen. Elke gram gestabiliseerde humus houdt ongeveer 50 g water vast zoals een spons. Na 50 jaar agrochemie hebben onze landbouwgronden ongeveer 90% van hun humusgehalte verloren [6]. Indien er ergens een efficiënte maatregel tegen overstromingen te nemen valt, dan is het wel in de landbouw. Het veralgemenen van composteertechnieken in de landbouw en ook in stedelijke gebieden is de sleutel tot het herstel van het humusgehalte van onze gronden.
  
• Ambitieuze herbebossingsprogramma’s voor industrieel braakland, verlaten terreinen (en niet voor andere doeleinden gebruikt) en overstromingsgevoelige valleien.

N.B. In samenwerking met de Pilootboerderij CARAH (Ath) en het Beschermde Atelier van Koningin Fabiola) hebben wij enkele jaren geleden een herstel- en reinigingsprogramma voor braakliggende industrieterreinen ingediend, door gebruik te maken van compost op basis van organisch industrieel, huishoudelijk en landbouwafval. Het Waalse Gewest heeft ons project jammer genoeg niet weerhouden. Nochtans was onze techniek beduidend efficiënter en waren de kosten ervan lager dan de reinigingstechnieken die wel weerhouden werden (weghalen van de grond en laten uitlogen).

BOVEN